Page 34 - NU Newsletter 2022
P. 34
�
ុងជឺ
Confucius
�ុងជឺ Confucius
ឺ
ិ
ូ
ខ្វះ�ង� ជា�ស្ត្សនិៈវ� និិងអំុកនិពេ��យ ម្លៃនិស្តម័យកាល និិទាំឃ្មុរ�ូវ
ិ
់
និិងស្តរ�រ�ូវ ពេហិើយដែ�លប�រ៉ាណចនិចាត្��កថ្នា ជានិិមត្រូប ម្លៃនិប��គល� ៏
ត
ិ
់
្
់
៏
ូ
់
ឆាាត្ម្លៃវមួយរប។ គាត្ជ្រត្ូវ�និពេ�ចាត្��កជាប��គល�ស្តំខានិ និិងមានិឥ�ធិ-
�លបំផុត្ពេ�កុ�ងជ្របវត្តិ�ស្ត្ស្តតមនិ�ស្ត្សពេ�ក ពេហិយការបពេជ្រងៀនិ និិង�ស្ត្សនិៈ
ើ
�
់
់
ា
្
្
ឹ
៌
របស្ត់គាត្�និ�ួយបពេងកើត្ជាមូលដានិជ្រ��ម្លៃនិស្តងគម និិងវបបូធំមរបស្ត់អាស្ត ុ �
ើ
ខាងពេកត្ និិងបនិតរហិូត្មក�លពេ�លបចច�បបូនិុ។
្
់
ឺ
់
�
�ស្ត្សនិៈរបស្តខ្វះ�ង� ដែ�លមានិពេឈាា្�ថ្នា "ល�ធិខ្វះង�ឺនិិយម " ពេ�ៅ្ត្ស្តំខានិ ់
់
៍
់
ិ
ុ
់
�ស្ត្ស្តតបនាា្ប�គាត្�ត្់បង�ុវត្។ ពេគាលការណរបស្ត់ខ្វះ�ង�ឺជាពេជ្រចើនិ �ូចគាា ្
គ
ពេលើការអាណត្អាស្តូរស្តពេណាា្ស្តជ្របណុ, យ�ត្តិធំមស្តងម, ភា�ជ្រត្ឹមជ្រត្ូវម្លៃនិ
៌
ិ
ិ
ិ
់
ពេ�និឺងជ្របម្លៃ�ណុនិិង�ពេនិឿរបស្តជ្របជា�និចនិ។ ជាមួយការយកចត្��កដាក ់
ំ
ត
ុ
់
�ំនាក�និងស្តងម, និិងស្តលធំមកុ�ងការជ្រ�បជ្រ�ងរបស្ត់ប��គលមាា្កៗ។ ល�ធិ
់
៌
់
ំ
ិ
គ
ឺ
្
ំ
ចពេពា�មនិ�ស្តសចាស្តនិិងឪ�កមាៅយ ល�ធិរបស្តខ្វះ�ង��និ��ួលពេជា��័យកុ�ង
្
ិ
់
�
់
ពេនិ� �ឺជាដែផុុកមួយម្លៃនិ�ំនាក�និង និិងការរស្ត់ពេ�កុ�ងស្តងម។ ពេហិើយចពេពា�
ំ
គ
់
ំ
ើ
ការបពេងកត្ស្តងគមជ្រ�ួ�រមយដែ�លមានិភា�ពេ�ា្�ជ្រត្ង់រឹងមាំ, ការពេគារ�
ួ
់
ួ
ំ
ិ
់
់
អំុកពេ�ឿជាកពេ�ពេលល�ធិ យលពេឃ្មុើញថ្នា�ុវត្រស្តពេ�ជ្របចាម្លៃ�ៃរបស្ត�កគាត្ ់
ិ
់
ើ
ំ
់
ី
ះ
់
បូជាចពេពា�ប��ការ�និ, ការពេគារ�ចាស្ត��ំ, ការពេគារ�ជ្រស្ត�ញចពេពា�បត ុ
ំ
ិ
ូ
ំ
៏
ើ
�ឺជាស្តល�រឹងមារបស្ត់�ស្តនា។ �ួកពេ��និយកឈុ�ពេ�ពេល ល�ធិពេផុ្សង
ុ
ុ
�
ជ្រប�និធ។ ពេគាលការទាំំងពេនិ�ជ្រត្ូវ�និដាក់ជាជ្រ��កងការជ្រ�បជ្រ�ងរ�ឋ។ គាត្ ់
ឹ
់
�
ុ
ពេ�ៀត្ពេ�កងអំំ��ងស្តម័យកាលម្លៃនិ Hundreds school of thoughts
�និបពេងកត្ពេគាលការណ�លបូល្បាញមួយពេឈាា្�ថ្នា Golden Rule: ក�ំ
៍
ើ
៏
ុ
្
ូ
ើ
ិ
�
ំ
ពេហិយ�និលបប�ត្ចលពេ�ល�ធិនិិត្្យានិ�កូលភា�កុ�ងរ៉ា�កាលពេស្តេច Qin ។
់
ិ
ះុ
បំពានិអំុក�ម្លៃ�និូវអំដែ�លអំុកមនិចងពេអាយអំក�ម្លៃ�បំពានិមកពេលអំក។
ុ
់
ុ
ើ
ា
បនា្ប់�ុ�និ��ួល�និពេជា��័យរបស្ត់រ៉ា�្យវង្ស Han ពេ�ពេលើរ៉ា�្សវង្ស Chu
៏
់
ពេ�កកជាអា�ពេ��ស្តម័យប�រ៉ាណមាា្កកុ�ង�ស្តនាពេ�ដែ�រ។ ពេឈាា្�ខ្វះ�ង� ឺ
ុ
់
និិងបនាា្ប�ការ�លរលរបស្ត់ពេស្តច Qin �ស្ត្សនិៈនិិងការបពេជ្រងៀនិរបស្ត ់
ុ
ំ
ត
ួ
ជាពេឈាា្�ឡាតាងរបស្ត់ភា�ចនិក�កង Kong Fuzi ដែ�លមានិនិ័យ Kong
ិ
ំ
ឺ
័
ឺ
ខ្វះ�ង���ួល�និស្តចាា្បនិជាផុៃវការពេ�កុ�ងការជ្រ�បជ្រ�ងរ��ុុ។ ពេ �កុ�ង
់
ូ
ឋ
ំ
ពេហិើយជ្រត្ូវ�និពេ�ដែករ�ុុពេ�ច�ងស្តត្វត្្ស�ុ១៦ ពេដាយពេបស្តក�និពេធំះ�ពេណើរ
ើ
�
ឺ
ត
ស្តម័យកាលរ៉ា�វង្ស Tang and Song ល�ធិខ្វះង��និវិវត្និពេ�ជាជ្រប�័និ ធ
៏
ិ
់
ិ
ពេ�ជ្របពេ�ស្តចនិមាា្កពេឈាា្� Jesuit។
មួយដែ�លមានិពេឈាា្�ថ្នា Neo-Confucianism ពេហិើយពេជ្រកាយមកពេ�ៀត្
ខ្វះ�ង�ឺមានិជ្រត្កូល Xing, Kong ពេហិើយពេឈាា្� Ming, Qin ចដែណកពេឈាា្�
ំ
�ូរពេ�ជា New Confucianism ម្លៃនិភា�ខាងលិចជ្របពេ�ស្ត។
់
�ុុដែ�លពេ�ដាកពេអាយកុ�ង�ធំុ�ជ្រមបខ្វះួប 29 ឆាា្ំពេ�� Guan។ ពេឈាា្�ដែ�ល
ិ
ឺ
់
់
ឺ
់
ា
់
ពេ�ជ្រ�បគាា្�្លពេលើកដែលងដែត្បងជ្រប�ស្តគាត្� Zhongni ដែ�លមានិនិ័យ
ុ
ថ្នាគាត្់ជាកនិ��រកុ�ងជ្រ�ួ�រ។
ុ
ូ
ជីីវិិតដំំបូូងរបូស់់ខុុងជី ឺ
ំ
់
ពេ��ត្ថ្នាខ្វះ�ង�ឺចាបកពេណត្ពេ�ម្លៃ�ៃ�ុ ២៨ ដែខ្វះកញ្ហាា្ ជ្រ�ឹស្តស្តរ៉ា�
ើ
ត
ិ
�
្
៥៥១ ពេ�កុ�ងពេខ្វះត្ Zou បចចបបូនិុពេខ្វះត្ Shandong ដែ�លជាត្ំបនិស្តថិត្
ត
ត
់
ពេជ្រកាមការជ្រ�បជ្រ�ងពេដាយមពេនា�មនិរបស្ត់ពេស្តេច Zou បដែនិត��ួល�និ
់
ុ�
៏
ឯករ៉ា�យពេ�ញពេលញពេជ្រកាមការ�ឹកនាពេដាយអំងគមាា្ស្ត់ Lu ដែ�លជ្រ�ប់ជ្រ�ង
្
ំ
់
ត្ំបនិដែខ្វះ្សខាងម្លៃនិជ្រក�ង Qufu។ ឪ�ករបស្ត់គាត្ពេឈាា្� Kong He រក ៏
ឺ
�
់
ូ
ិ
្
Shuliang He �ឺជាអំត្ត្ពេមបញ្ហាាការកងពេ�ត្ភម Lu ។ ដែខ្វះ្ស�ឡាយ
ិ
ុ
់
់
ត
របស្ត់គាត្ត្�ពេស្តចជ្រតាញម្លៃនិ
ូ
ជ្រត្កូល Song រហិត្�ល ់
់
់
ត
ឺ
ំ
ិ
ា
ំ
តាមជ្របម្លៃ�ណុខ្វះ�ង�ជ្រត្ូវ�និពេ���ួល�្ល និិងផុេល�និ�កចត្ចពេពា�ការ�ួយ
រ៉ា�យវង្ស Shang ដែ�លមានិ
្
ិ
ិ
ុ
ដែកស្តជ្រមួលអំត្ថប�ប�រ៉ាណចនិជាពេជ្រចើនិរមទាំំង�មុប�រ៉ាណចនិទាំំងជ្រ�ំ បដែនិត
ុ�
ួ
ជ្របភ�ពេ�ើមមក�ុពេស្តតច Zhou។
អំុកជ្រ��ំស្តម័យ�ពេនិើបមានិការជ្រប�ងជ្របយត្ុក�ងការបរ�យនិូវ�ស្ត្សនិៈ
័
ិ
ុ
ំ
់
ពេបើតាមការស្តពេស្តរ�និ្យល� ុ
់
៍
ិ
ួ
ំ
ឺ
ុ
របស្តខ្វះ�ង��ា្ល់។ �ស្ត្សនិៈនិិងពេគាលការណវធំុ�ស្ត្ស្តមួយចនិនិអំំ�ការ
ត
់
ិ
�ុវត្របស្តខ្វះ�ង� ឺ តា ំង� ុ
បពេជ្រងៀនិរបស្ត់គាត្ជ្រត្ូវ�និពេ�ចងជ្រកងកុ�ងអំត្ថប��ស្ត្សនិៈវជាា្ និិងអំកសរ
ិ
់
្
ប�រ៉ាណមក គាត្់មានិដែខ្វះ្ស
29
