Page 154 - NU Newsletter 2022
P. 154
�
ូ
ុ
�
ុ
ុ
�
ុ
វ ិ ទ្យោសា�ស� ន ិ ងសង�ម ប� ឬ ជំងឺែដលបង�រេដាយសារសខភពផ�វចិត�ចះេខ្សោយ គឺមនេ្រចីនមខខាំងណស់ វាអាចបណល ឲ្យប៉ះពាល់ សខភពផ�វកាយ ខច្របព័ន�
ូ
ូ
ី
ខ �ៗព ីសុខភពផ�វចិត� � � ុ � � �ផ�វចិត�រាំៃរ ៉មនដចជ ទឹកេនមែផ�ម, ជំងឺេបះដង
ូ Mental Health ណមួយកងរាងកាយ, បង�ជប� ឬ វ ិ បតិ ុ ូ
ូ
ុ
ូ
�ក�ងសង�ម...។ សខភពផវកាយែដលបណល មកពីវ ិ បតិ ូ
ុ
ុ
�
និងដាច់សរៃសឈាមខួរក្បោល (�ស��ក) ជមួយគេនះែដរ ជំងឺផ�វកាយរាំៃរ ៉ក៏អាចបណលឲ្យមនជំងឺផ�វចិត�វ ិ ញែដរ។ េ្រពាះផ�វកាយ និងផ�វចិត� របស់
�
ូ
ូ
ូ
ូ
មនស្សគឺមនទំនក់ទំនង និងពឹងែផ�កេលីគេទវ ិ ញេទមក មិនអាចកាត់ផច់ពីគបនេទ។ ដចេនះ ែដលេហថ មនស្សែដលមនសខភល� គឺ្រត�វ
ូ
�
ុ
ុ
ុ
�
�
�
ុ
ុ
ការនិយយ ឬ សិក្សោពីសខភពផ�វចិត� ឬ ពាក្យថ ប�សភពផ�វចិត� មិនែមនបនន័យថ “េកីតេរាគចិត� ឬ សរៃស្របសាទ” េនះេទ។ រ ឹ ងមំ ទាំងកាយ ទាំងចិត�។
ូ
ូ
់
�
ុ
ុ
ុ
ូ
ុ
សខភពផ�វចិត� ក៏េ្របៀបដចជសខភពផ�វកាយ គឺវាមនជែផ�ក និងសណនរបស់វា។ ស្រមប់សខភពផ�វកាយ េយីង ឈឺចំនចណ ឬ មនជំងឺ
ូ
ូ
ប��� ឬ ជំងឺផ��វចិត�សំ�ន់ៗមួយចំនួន ក�����លប���លឲ���នប���ផ��វចិត�
េនចំណចណ មិនែមនបនន័យថ េយីងមន “ពិការភព” េនះេទ។ េហតដចេនះ សមកំមនការ ខាស់េអៀន ឬ បេនសបងាប់ ឬ ចំអកឲ្យអ�ក
�
ុ
ូ
ុ
ូ
�
ុ
�
បទពិេ�ធន៍ជីវ�ត៖ ភពតក់ស�ត និងការប៉ះទង�ិចផ�វចិត� ធប់
�
ែដលេគ្របប់ថ េគមនប�ផ�វចិត� ឬ សខភពផ�វចិត�េគមិនរ ឹ ងមំ។ េពលខ�ះ េនេពល ែដលេយីងមិនមនការែស�ងយល់ពី ប�សខភពផ�វចិត� ជំងឺ�ក់ទឹកចិត� Depression ុ ូ
ុ
�
�
ុ
ូ
ូ
ូ
�
ជួបេរឿងរ ំេលាភបំពាន ជួនកាលេកីតេឡីងេលី ខ�នឯងផល់ និងបន
ូ
�
េនះឲ្យបន ច្បោស់លាស់ ្របែហលេយីងអាចកាយជអ�កបង�រេ្រគះថក់ ឬ ឃតករេដាយ្របេយល។ វាេ្របៀបដចជ ការែដល េយីងលក់ផលិតផល ួ
�
- េសាកេស
េឃីញផល់ ឧទាហរណ ការបំពានផ�វេភទ, អំេពីហឹង្សោ, ការគបសង�ត់
�
៍
�
ុ
�
សខភព ឬ ចំណ ី អាហារែដលមនផ�កគីមីែដលេ្រគះថក់េទមហាជន េយីងគិតថ វាមិនអីេនះេទ េគលក់្រគប់គ អ�កទិញមនសិទ�េ្រជីសេរ ី សទិញ - បំបត់ភពរ ី ករាយ ឬ ចំណលចិត�េលីេរឿងេផ្សងៗ ូ
ុ
ូ
ឬមិនទិញ ែតេបីគិតឲ្យសី ុជេ្រម េយីងជចំែណកមួយែដលជួយជំរុញ ទាំងការផលិត និងការេ្របី្របស់ េគអាចេហបនថ អាជីវកម�ែដលខ�ះទំនួល
�
- យល់ថខ�នឯងគនតៃម� អំ�ើហឹង��៖
ួ
ូ
ុ
ុ
ុ
�
ខស្រត�វចំេពាះសង�ម” “អាជីវករែដលខ�ះ គណធម៌”។ ដចេនះ ស្រមប់សខភពផ�វចិត�ក៏ ដចគែដរ េយីងអាចកាយជ អ�កែដលបំបក់ទឹកចិត� ឬ - េគងមិនលក់ - ផ�វេភទ
�
ូ
ូ
ូ
�
ុ
បំផញទឹក ចិត�អ�កណមក់េដាយមិនដឹងខ�ន រួមទាំងខ�នេយីងផល់ េដាយសារសម�ី និងទេង�ីរែដលខ�ះពិចារណ ឬ មិនបនយក ចិត�ទកដាក់។ - មិនឃ� ន - ផ�វកាយ
�
�
ួ
ួ
ូ
ុ
ុ
�
�
េហីយក៏កំគិតថ “សខភពផ�វចិត�-ប�ផ�វចិត�-កមំងចិត�” មិនមនសារសំខាន់ក�ងការងារ ឬ ជីវភព្របចាំ ៃថ�ឲ្យេសាះ ឃែខ�រេយីង ក៏ែតងនិយយ - ហត់េនឿយ - ពាក្យសម�ី
�
ុ
ូ
ូ
ែដរថ “ចិត�មិនចង់ បង់មិនៃ្រប” បនន័យថ េបីចិត�េយីងមិនចង់េធ�ីអ�ីមួយ េហីយេនះ េទាះនិយយែបបណ ក៏េយីងនឹងមិនេធ�ីែដរ េទាះបីជេធ�ីក៏
- គនសមធិ ឬ ការផ�ង់អារម�ណ ៍ - ការនិយយបំបក់ទឹកចិត�
�
៉
លទ�ផលមិនបនល� ឬ គប់ចិត�ែដរ។ េហតដចេនះ េយីង្របែហលជដឹងេហីយថ ចិត�គឺសំខាន់យងណ។ េយីងែតងគិតពី េរឿង “សប្បោយចិត� ឬ
ូ
ុ
- ែផ�កេសដ�កិច� និងបំបិទេសរ ី ភព
ូ
ុ
ូ
មិនសប្បោយចិត�” “ចលចិត� ឬ មិនចូលចិត�” ដចេនះ េហតអី េយីងនឹងមិនអាចខ�ល់ថ ចិត�របស់េយីងនឹងមនសខភពល� ឬ ក៏អត់េនះ។ ចិត� មិន Bipolar Disorder (���រតីមិន����តី មិននឹងនរ)
ុ
�នជំងឺធ�ន់ធ�រ ឬ ���ំ���
�
ែមនមន្រតឹមែត “សប្បោយ ឬ មិនសប្បោយ” េនះេទ គឺអាចមន “រ ឹ ងមំ ឬ មិនរ ឹ ងមំ” “្រប្រកតី ឬ មិន្រប្រកតី” “សមធ ឬមិនមនសមធ”...គឺដច
ូ
�
- សានភពផវចិត�ធ�ន់ធ�រ ែដលបណលឲ្យអ�កជំងឺែ្រប្រប�លអារម�ណ ៍ តំណពូជ និងប���ខួរក��ល
�
�
�
ូ
ុ
�
ុ
សខភពផ�វកាយែដរ។ េហីយទាំងពីរេនះ គឺពាក់ព័ន�គ សខភពផ�វកាយ ល� េទីបអាចនំឲ្យសខភពផ�វចិត�ល� , សខភពផ�វចិត�ល� េទីបអាចេធ�ីឲ្យ យងខា� ំង �រ��ព��ឿង��វ�ង ឬ ���ំ��ន
ុ
ុ
ូ
ូ
ូ
ូ
៉
�
�
ុ
ុ
ូ
សខភពផ�វកាយល� ដចគ។ ប៉ែន� អ�កែដលេយីង េមីលេទមនកមំងខាំងកា មិន្របកដថ េគមនកមំងចិត� ឬ សខភពផ�វចិត�មំមួនែដរេនះេទ។ - ពិបកកងការទប់អារម�ណ ឧ៖ សប្បោយ ឬ រ ំេភីប គឺ អស់ថមពល �ន�រម�ណ៍ឯ�
ុ
�
�
�
ូ
ូ
�
៍
ុ
សខភពផ�វចិត� អាចជះឥទ�ិពលេទេលីការគិត, អារម�ណ និងសកម�ភពរបស់មនស្ស។ សខភពផ�វចិត�គឺសំខាន់្រគប់ ដំណក់កាលៃន ជីវ ិ តមនស្ស ពីខ�ន េហីយក៏ែ្របជពិបកចិត�ខាំង ភមែដរ។ �រ�ើត��ចក�ី����ន ��ច័ណ�ហួង��ង��ុល៖
ុ
ុ
៍
ុ
ុ
ូ
ូ
�
�
ួ
ូ
ុ
តាំងពីកមរភព, វ ័ យជំទង់ រហតដល់េពញវ ័ យ។
�
ុ
- បេ�ញសកម�ភពហួសេហត, និយយញប់ ឬ ្រតដិត
- េដាយការគិតថ ខនឯងគឺល�ជងេគ សមនឹងទទួលបន របស ់
�
ួ
ូ
�
េនេពលែដលសានភពផ�វចិត�មនភពមិន្រប្រកតី វាអាចេធ�ីឲ្យរ ំខានដល់ ជំងឺ�ក់ស��ត (PTSD) េនះ របស់េនះ ឬចង់បនអី �ឲ្យដចចិត� មិន្រពមទទួលសាល់ការពិត
�
ូ
៉
ជីវភព្របចាំៃថ�, ទំនក់ទំនងក�ង្រគ�សារ-សង�ម, ការងារ, ការសិក្សោ និងមជ្ឈដាន ចង់ឲ្យ្រគប់យងសិ �តជកម�សិទ�ខ�ន។
�
ួ
ុ
៍
ុ
- មនអារម�ណថេរឿងេហតអា្រកក់នឹងេកីតេឡីងេទៀត
៍
ុ
ុ
សំខាន់េផ្សងៗ។ េនេពលែដលមនសខភពផ�វចិត�ចះេខ្សោយ, ជួបវ ិ បត�ិែដល ប៉ះ - អារម�ណអសនិ �សខគិតថនឹងបត់បង់អ�ីមួយ ឬ េ្របៀបេធៀបទាំង
ុ
ូ
៍
ុ
- សបិន�អា្រកក់ញឹកញប់េឃីញទាក់ទង្រពឹត�ិការណែដលគួរឲ្យខាច
�
ូ
�
ុ
�
ទង�ិចផ�វចិត�ខាំង ឬ រាំៃរ ៉, េនេពលែដលមនការបរម� និងតប់្របមល់ឥតែល�រ, េន អស់សង្ឃឹមថ ខនមិនអាចល�ដចេគបន
ួ
ូ
- នឹកមិនេឃីញ្រពឹត�ិការណ ៍
៍
�
�
�
េពលែដលបត់បង់ទឹកចិត� កមំងចិត�..ប�ជេ្រចីនអាចបណលឲ្យមនជំងឺផ�វ - មនអារម�ណមនេគែតងគិតមិនល� ឬ ចង់េធី �បបខនឯង
�
ួ
ូ
- មិនអាចេជឿខ�នឯង ឬ អ�កដៃទ
ួ
ចិត�។ ជំងឺផ�វចិត� ជជំងឺេវជ�សា�ស� មិនែមនជជំងឺេកីតេឡីងេដាយ សារអរូបីេនះ - មនេចតនអា្រកក់េទនឹងបំណងរបស់អ�កដៃទ
ូ
�
- មនការភក់េផ�ីលខាំងេពលឮសេម�ងប៉ះទង�ិចបន�ិចបន�ច
�
ួ
៍
�
ុ
ុ
�
�
�
ូ
េឡីយ (េខាច, ្រពាយបិសាច, េខាចចលសណ ិ ត…)។ េបីនិយយពី “េវជ�សា�ស�” - មនអារម�ណថខនឯងជជនរងេ្រគះ និង្រត�វបនេធី �ទក�បកេម�ញ
ួ
- មនការ្រប�ង្របយ័ត�្រជ�ល
៍
េយីងនឹងអាចនឹក េឃីញពាក្យថ “ចិត�វ ិ ទ្យោ” (Phychology ការសិក្សោេទេលីចិត� - មនអារម�ណថ្រត�វបនបដិេសធ
៉
�
ូ
- មួេម និងឆប់ខឹងេដាយគនមលេហត ុ
ូ
�
ុ
ុ
គំនិត និងឥរ ិ យបថមនស្ស ែបបវ ិ ទ្យោសា�ស�)។ - ចលចិត�អនវតិ �ការបេនសដល់អ�កៃដជងដឹងអំពីគណវ ិ បតិ � ឬ
ុ
�រគិត��ើនស��គ���ញ �រម�ណ៍�ក� ថប់�រម� សកម��ព�ប់ខឹង��វ�វ
- មនវ ិ បត�ិដំេណក
�
កំហសខន
ុ
ួ
ជំងឺវ�កលចរ�ត Schizophrenia - ជញឹកញប់ពួកេគ្រចែណន និងចាប់យកវ ិ ធីគុំកួនសា� ត់លាក់កំបំង
េនេដីមស.វ ទី ១៩ ចិត�វ ិ ទ្យោបនរកេឃីញមគវ ិ ទ្យោសា�ស�មួយែបប ែដល
៌
សិក្សោជំងឺ ខួរក្បោលតាមការសន�ិដានរកមល េហតៃនជំងឺេនក�ង្របភពបរ ិ យកាស -ប៉ះពាល់ដល់ការគិត �រ�រ�រ ឬ ព���ល
�
ុ
ូ
ុ
សង�ម ឬ មជ្ឈដានែដលអ�កជំងឺរស់េន។ សព�ៃថ�េនះ កាលណេគនិយយអំពី “ចិត�វ ិ ទ្យោ” - មិនអាចែបងែចកបនថអ�ីជការពិត ឬ មិនពិត
�
៍
៍
ូ
ជដំបង្រត�វតាមដាន និងចាប់អារម�ណេលីអារម�ណ, ការគិត និង
៍
េគេ្រចីនែតនិយយអំពីការពិចារណ តាមែបបេវជ�សា�ស� េ្រពាះ េវជ�សា�ស� ជវ ិ ទ្យោ- - ឥរ ិ យបថ, អារម�ណ និងកាយវ ិ ការមិន្រប្រកតី
�
�
ឥរ ិ យបថរបស់ខន។ េហីយ្រត�វេធី �ការវាយតៃម� និងទទួលសាល់ការពិត។
ួ
៍
ូ
�
ុ
សា�ស�អនវត� មួយែបប សិ �តេនសិ �ទ�ជមួយនឹង ជីវសា�ស� (Biologyែដលជមលដាន - ែតងែតមនអារម�ណថ េឃីញ ឬ ឮ របស់េផ្សងៗ េដាយជក់\
េបីេយីងដឹងថេយីងមនប�ែមន េទីបេយីងអាចរកវ ិ ធីព្យោបលបន
�
ុ
ុ
ៃនចិត�វ ិ ទ្យោមួយយងសំខាន់បំផត។ ប៉ែន�ការសិក្សោ និងការ្រសាវ្រជវចិត�វ ិ ទ្យោ ពំអាច ែស�ងមិនមនេនះេទ
៉
ុ
�
ុ
�
ប៉ែន�េបីេយីងមិន ទទួលសាល់ថ េយីងមនប�េនះេទ វានឹងមិនអាច
មនលក�ណៈ្រតឹម្រត�វល� ិតល�ន់ េហីយ្របកដនិយមេទ ្របសិនេបីេគពំសិក្សោ ឲ្យបន
ុ
ប�������ងៗ�ៀតដូច� ព្យោបល ឬ ជសះេស្បីយេដាយឯកឯងេនះេទ។
េ្រជ្រជះអំពីបរ ិ យកាសរបស់សង�មែដលមនស្សរស់េន។ ្របភពៃនជំងឺខួរក្បោលទាំង
ុ
ការព្យោបលមនទាំងការព្យោបលតាមែបបេវជ�សា�ស� េដាយ
ឡយ (ភគេ្រចីន) គឺបរ ិ យកាសសង�មេនះែតម�ង។ (ដក្រសង់ពីេសៀវេភ “ក្បនចិត� - េធ�ីេរឿងដែដល និយយដែដល ពិភក្សោជមួយអ�កជំនញ ការេ្របី្របស់ថំព្យោបល និងការេរៀបចំ
ួ
�
�
�
ុ
សា�ស�” របស់េលាក វា ៉ ន់ ឌីកាអន)(អានេទអានមក ្របែហលជអាចវេង�ង េ្រពាះ - េភ�ចភំងភមៗ
ទមប់ការរស់េនឲ្យ្របេសីរ។ ការហាត់ពតការគិត និងអារម�ណេដាយ
�
៍
ុ
�
ការសិក្សោ ្រសាវ្រជវែបបវ ិ ទ្យោសា�ស� មិនប�ប់ ឬ ប�្ឈប់្រតង់ណមួយេនះេទ, មិន េនមនជំងឺ និងប�ផ�វចិត�េ្រចីនេទៀតដចជ កាយជមនស្សមនចរ ិ ត េ្របីវ ិ ធីសមធិ្រតឹម្រត�វជេដីម។
�
ុ
ូ
�
ូ
៍
�
�
មន្រទឹសី �ណ្រត�វឥតេខាះ ្រគប់សានការណ េនះេទ, ការ្រសាវ្រជវគឺ្រសាវ្រជវេលីរបកគំេហីញ ឬ ្រទឹស�ីចាស់ េដីម្បីអាចរកអ�ីែដលថ�ី ឬ េដីមេហត ុ េ្រចីន, មេមីរមមយ, រហតបណលឲ្យមន ការប៉ះពាល់ដល់អាយជីវ ិ ត។
ូ
�
ុ
េរៀបេរៀង ន ិ ងែ្របស្រម�លេដាយ សរ ី យ៉ ភ័ណ�
ូ
ែដលអាចរក ចេម�ីយេលីចំេណទណមួយបែន�មេទៀត…)។
149
