Page 102 - NU Newsletter 2022

លរៀនគិត !
លរ ៀ ន គ ិត !
Critical Thinking

កា រំ ំ ូ ា ់ លើ ់
ការំអប់់រំំចិដើណ��ឹង�ដើ� និិងប់ណះ��ប់ណ្ដា្�ជំំនាំញដើ�្សិងៗ ពិតជាស់ំខានិ និិងបានិដើ�យតប់ដើ�កានិ
ូ
ី
ា្ំ
គ
្
តប្រម្វិការំ��្សារំការំងារំកុ�ងស់ងម្ ដើហើយជាយរំម្កដើហើយដើយើងទាំងអស់់�តែតង�ឹងថ្នា កមាងព�កម្មជំំនាំញ
ូ
ា
ឺ
៏
ិ
់
ត
ិ
និិង�ុយ គុធំនិធានិ�ស់ំខានិកុ�ងការំវិិវិតនិ៍នៃនិដើស់�កចិពភ្លុពដើ�ក។ ដើយើងតែតង�ឹងថ្នា �ុយគុឺជារំប់ិយប់ណ ណ
ឋ
ូ
ច
ំ
ូ
កុ�ងជំវិភាពប្រប់ចានៃថុ ប់ូុតែនិតកុ�ងស់.វិ�ី២១ ប្រតវិបានិដើគុនិិយ៉ាយថ្នា “ គុំនិិត គុឺជារំប់ិយប់ណថុមី ” ដើ�ដើព�តែ��ដើយើង
ី
ណ
ូ
ៃ
ើ
អ
មានិគុំនិិតតែ��� ដើយើងនិឹងអាចិយកគុំនិិតម្កដើប្រប់ប្របាស់់ ឬ ប្រ�និ់តែតតែចិកចាយគុំនិិតដើនាំ� ដើយើងក៏អាចិ
ូ
ី
រំកចិណ�បានិតែ�រំ។ ឧទាហរំណ �ចិជាកុ�ងកម្មវិិធំ TedTalk តែ��ជាកម្មវិិធំ��្បីីម្ួយតែ��វាគុមិនិម្កពប្រគុប់់
ំ
ូ
ី
ី
៍
៏
ី
ែ
៍
ម្ជំ្ឈដា្និ ប្រគុប់់ជាតិសាស់និ អកខ្លួល�ប់កប្រសាយពរំប់រំគុដើហើញថុមី អែកខ្លួល�និយ៉ាយពប់�ពដើសាធំនិ៍ផ្ទា្�ខ្លួួ�និ...�។
ា
ិ
ី
់
ំ
ា
ិ
ា
ើ
ុ
ំ
ើ
្
ួ
ូ
គុំនិិតទាំងដើនាំ�ភាគុដើប្រចិនិស់�ធតែតអាចិឲ្្យអែកសាប់់���បានិចិដើណ��ឹងដើ�្សិងៗ�។ ដើតដើធំែើ�ចិដើម្តចិដើ�ើប់
្
ា
អាចិកាយជាអែកតែចិកចាយគុំនិិតបានិ? ដើតដើធំែើដើម្តចិដើ�ើប់គុំនិិតដើយើងអាចិសាកស់ម្និឹងតែចិកចាយបានិ?
្
ា
ើ
ឺ
ើ
់
ំ
ិ
្
ុ
ើ
ទាំងអស់់ដើនិ� គុដើកើតដើចិញពីការំដើចិ�គុិតឲ្្យបានិដើប្រចិនិប្រជំុង យកដើហត��ជាដើប្រចិនិម្កថុលឹងតែថុលង ដើដាយមានិអណ�អណ្ដាង និិងប់�ពដើសាធំនិ៍ជាកតែស់តងប់នាំាប់់ម្ក
ំ
គុដើចិ�វាយតនៃម្ល ការំគុិតតែប់ប់ដើនិ�កុ�ងភាសាអងដើគុលស់ដើ�ថ្នា “ Critical Thinking ” គុរំប់ញ្ជាា្ក�ងតែ�រំ
ឺ
ួ
់
់
ថ្នា Critical Thinking ម្និតែម្និបានិនិ័យថ្នា Criticize តែ��តែប្រប់ជាតែខ្លួមរំថ្នា “ រំ�គុនិ ” ដើនាំ�ដើ�។ ដើតើការំ
ិ
ិ
់
ូ
ើ
ដើចិ�គុិតតែប់ប់ដើនិ�គុរំដើប្រប់ដើព�ណ្ដា គុរំចាប់់ដើ�តើម្មានិដើ�ដើព�ណ្ដា? ការំគុិតតែប់ប់ដើនិ�គុប្រតវិដើប្រប់ប្រគុប់់ដើព�
ួ
ើ
ឺ
ួ
ិ
ើ
ម
ិ
ា
ិ
ើ
៍
ប្រ�និ់តែតដើយើងប្រគុប់់�្ម្និបានិចាប់់អារំម្ណ ដើហើយដើព�ខ្លួល�ដើយើងម្និបានិដើប្រប់ ឬដើប្រប់ម្និអស់់��ធភាព។
ុ
ី
ូ
៏
ិ
ដើហើយការំតែ��ដើប្រប់ើការំគុិតម្និបានិប្រតម្ប្រតវិ ឬ កម្និអស់់ព��ធភាពក៏អាចិប់ងើជា�កដើទាស់ ក�ចិជា
ឹ
ខ
ិ
៏
ូ
ុ
ុ
ិ
ុ
ួ
ភាពអស់កម្នាំនាំតែ�រំ។ កុ�ងពធំជំប់ជំុំនិិស់្សិិតម្ួយ ដើ�កប់ណត អង វាា្និដើធំឿនិអង វាា្និដើធំឿនិ សាក�វិិ�្យាធំិការំរំង
ិ
ី
ិ
់
់
ម
ុ
នៃនិសាក�វិិ�្យា�័យនិរំតនិ ក៏ជាដើវិជំើប់ណតតែ�ែកចិិតតវិិ�្យា�ងតែ�រំដើនាំ�បានិមានិប្រប់សាស់និ ទាក�ងព ី
៍
់
័
ុ
ិ
ិ
ការំគុិតដើដាយប្រតិ�រំិ�ពិចារំណ្ដា ឬ Critical Thinking ដើនិ�តែ�រំថ្នា “ ការំតែ��ខ្លួែ�ការំគុិតតែប់ប់ “ Crit-
់
ical ” គុឺជាដើរំឿងគុរំឲ្្យបារំម្ ដើ�កក៏បានិដើ�ើកឧទាហរំណ៍ទាក�ងនិឹងដើហតុការំណ៍ជាកតែស់តងតែ��
ភ
ួ
់
ដើកើតដើ�ើង “ ដើ�ដើព�តែ��មានិអែកដើប់ើកប់រំមាា្ក់បានិដើប់ើកប់ុកម្និស់សិមាា្កសាាប់់ ដើហើយក៏បានិរំតដើគុចិ“ ដើ�ដើព�តែ��មានិអែកដើប់ើកប់រំមាា្ក់បានិដើប់ើកប់ុកម្និស់សិមាា្កសាាប់់ ដើហើយក៏បានិរំតដើគុចិ
់
់
្
់
្
់
ុ

ុ
្
្
ើក
�
ុ
ក
យ
គុ
ដើប់
ួក
ក
អែ
តតិធំម្
ុ
�
ប់រំដើនាំ
៌
តព
ដើ�ើម្្បីី
ដើដា
ថ្នា
៌
ិត
រំ
ត

យ
តែ
ើ
្
ប់់
យ
ស់មា
្
ា
្
្
ុ
ស់
ុ
សិ
ើ
និដើចា
ា
ម្ដើ
�
ដើប្រចិ
ម្
តប្រត
ជា
តែ តែតប្រតវិម្និស់សិជាដើប្រចិនិដើចាម្ដើ�ម្វាយស់មាប់់អែកដើប់ើកប់រំដើនាំ�ដើដាយគុិតថ្នាដើ�ើម្្បីីរំកយតតិធំម្ តែតពួក�ត ់ ់
ូ
វិម្និ
វា
ូ
អែ
ត
ដើប់
នាំ
ដើចិ
ក
អ
យ
ឃាត
្
ប់រំដើនាំ
�
�
ដើដា
សិ
ុ
ស់
ុ
់អា
្
ត
ើក
ប់
ជា
ិ
ិត
ដើទា
ប្រ
ប់់
បា
ិ ម្
និ
និគុ
ស់ព
ជំនិ
ចិ
ប់ូុតែនិត
ប់�ម្និ
ី
ី
ថ្នា
ជា
ម្និបានិគុិតថ្នាអែកដើប់ើកប់រំដើនាំ��ត់អាចិជាប់់ដើទាស់ពប់�ម្និស់សិឃាតដើដាយអដើចិតនាំ ប់ូុតែនិតប្រប់ជាជំនិ

ត
ដើទា
ប់់
�
នាំ
តែ តែ��ព�ធវាយដើនាំ�អាចិជាប់់ដើទាស់ពហង្សារំ ឬ ម្និស់សិឃាតដើដាយដើចិតនាំ ”។ ជាម្ួយ�្ដើនិ�តែ�រំដើយើង
ា
យ
ធវា
ដើនាំ
�
អា
�
�ព
”
ជា
័
័
ចិ
ង
ី
ដើដា
ឹ
ុ
្សា
យ
្
្
ឃាត
សិ
ហ
ី
ឹ
ស់

ម្និ
រំ
ដើចិ
ស់ព
ឬ
ុ
្
ា
កស់ដើងើតដើឃុំើញថ្នាកងប់ណ្ដាញស់ងម្កដើឃុំញមានិការំតែចិកចាយនិូវិព័ត៌មានិជាដើប្រចិនិតែ��ព័ត៌មានិ
គ
ើ
ើ
ុ�
៏
៏
ជាដើប្រចិនិ គុឺជាពត៌មានិម្និពិត និិង�្និប្រប់ភ្លុពចិ�ស់់�ស់់ តែ��ដើនិ�កដើកើតដើ�ើងដើដាយសារំកងែ�
័
ា
្
ើ
៏
ិ
ុ
អ
ការំពិចារំណ្ដាដើដាយតែ�កដើ�ើភ្លុស់ី�តាង និិងដើហត��ស់ម្រំម្្យតែ�រំ។ �ចិដើនិ�កុ�ងនាំម្ជាប់គុ�ិកកុ�ង
គ
ុ
ូ
័
ា
៏
ត
ំ
សា្ប់និអប់់រំំម្ួយ ក�ចិជាប្រគុប់ដើប្រងៀនិ �ងតែ�រំដើនាំ� ដើប្រ�ពីការំ��់ការំប់ដើប្រងៀនិជាដើម្ដើរំៀនិចិដើណ��ឹង
ូ
ូ
់
ូ
�ដើ� ឬ ជំំនាំញណ្ដាម្ួយដើយើងគុរំប់ងា្តប់ងាញឲ្្យ
ា
្
ា
ួ
្
ស់ស់សិរំប់ស់់ដើយើងដើរំៀនិគុិត ដើរំៀនិដើប្រប់គុំនិិត និិងអាចិ
ើ
ិ
�និ��់ការំនៃចិែប្រប់ឌ្ិតនាំនាំ។ ដើយើងម្និអាចិប្រ�និ់តែត
ិ
ប់ដើប្រងៀនិឲ្្យ�តថ្នាតាម្ដើយើងដើនាំ�ដើ� ដើយើងប្រតវិរំកវិិធំ ី
ូ
់
់
ដើ�ើម្្បីីឲ្្យ�តចិ�រំម្គុិត និិងប់ដើ�ញដើយ៉ាប់�់ជាម្ួយ
ច
ូ
ូ
ដើយើង �ចិឃា្រំប់ស់់ដើ�ក ដើប់និចាម្និ ដើប្រហងគុលីនិ តែ��
ែ
ី
ា
ូ
្
៏
ជាអែកនិិពនិធនិិងអែក�ស់សិនិវិិ�រំនិដើយ៉ាបាយ��បីីរំប់ស់់
្
ូ
ំ
ើ
ំ�
អាដើម្រំិកម្ួយរំប់បានិដើ��ថ្នា “ ដើប់អែកប្របាប់់ខ្លួ ខ្លួំនិឹងអាចិ
ំ�
ូ
ដើភ្លុលចិ, ដើប់អែកប់ដើប្រងៀនិខ្លួំ ខ្លួំនិឹងចាំ, ដើប់អែកឲ្្យខ្លួំចិ�រំម្
ើ
ួ
ំ�
ើ
ំ�
ំ�
ូ
ជាម្ួយតែ�រំខ្លួំ�ំនិឹងដើចិ� ”។ ដើតដើធំែើយ៉ាាង�ចិដើម្តចិដើ�ើប់អាចិ
ូ
ើ
្
ិ
ិ
៍
្
ឲ្្យស់ស់សិ ឬនិិស់្សិិតមានិការំអភ្លុវិឌ្្ឍនិតែ�ែកការំគុិត? តាម្
្
្
ម្តរំប់ស់់សាប្រសាចារំយតែ��កំពុងប់ដើប្រងៀនិដើ�សាក�
ា
ិ
ំ
ួ
ភ
វិិ�្យា�័យម្ួយចិនិនិបានិប់ងាញពីការំបារំម្ពីការំចិុ�
្
ា
97